Αντικείμενο ερευνητικού έργου

---

Σύμφωνα με την Περιφερειακή Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS-3) της ΠΑΜΘ :

Ο αγροτικός τομέας (γεωργία-κτηνοτροφία-δασοκομία-αλιεία) αποτελεί κομβικό σημείο της οικονομικής δραστηριότητας στην Περιφέρεια ΑΜ-Θ. Η Περιφέρεια ΑΜ-Θ μπορεί να χαρακτηριστεί ως κυρίως αγροτική, δεδομένου ότι ο πρωτογενής τομέας αποτελεί τον βασικό παραγωγικό τομέα της. Το ποσοστό συμμετοχής του πρωτογενούς τομέα στην ακαθάριστη προστιθέμενη αξία (ΑΠΑ) της Περιφέρειας ανέρχεται σε 6,2% (ποσοστό διπλάσιο του εθνικού μέσου όρου), αντιπροσωπεύει το 20,7% της συνολικής απασχόλησης, ενώ συμμετέχει και με περίπου 40% στις συνολικές εξαγωγές της Περιφέρειας. Ακόμη πιο σημαντική ωστόσο, είναι η διασύνδεσή του με τους άλλους τομείς της οικονομίας (δευτερογενής, τριτογενής). Εάν αυτή συνυπολογιστεί, τότε η συμμετοχή του πρωτογενή τομέα είναι ακόμη μεγαλύτερη από την επίσημα καταγεγραμμένη.

Οι κυριότεροι υπο-κλάδοι αγροτικής παραγωγής στην Περιφέρεια ΑΜ-Θ, ανάλογα με την αξία της παραγωγής και τη συμμετοχή στην ΑΠΑ του πρωτογενή τομέα, είναι: ζωική παραγωγή (34%), δημητριακά (22%), βιομηχανικά φυτά (18%), λαχανικά και πατάτες (17%) και φρούτα (6%). Τα κυριότερα παραγόμενα προϊόντα είναι το καλαμπόκι (13%), το γάλα (13%), τα σιτηρά (8%), το βαμβάκι (8%), οι πατάτες (6%), ο καπνός (5%), τα σταφύλια (4%) (στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ, 2009).

Οι σημαντικότερες καλλιέργειες σε όρους απασχόλησης είναι τα σιτηρά, το βαμβάκι, τα οπωροκηπευτικά (σταφύλια, σπαράγγια ακτινίδια κυρίως) και τα δενδροκομικά (ελαιοκαλλιέργεια, ρόδι). Να σημειωθεί ωστόσο, ότι τα προϊόντα που είναι εντάσεως εργασίας είναι κατά κύριο λόγο τα κτηνοτροφικά, τα προϊόντα υδατοκαλλιέργειας, ο καπνός, τα σταφύλια, τα σπαράγγια και τα ακτινίδια.

Τα κυριότερα εξαγόμενα αγροτικά προϊόντα της Περιφέρειας είναι τα επιτραπέζια σταφύλια, τα ακτινίδια (με αυξητική τάση), και τα σπαράγγια. Από τα μεταποιημένα προϊόντα σημαντικές ποσότητες εξαγωγών, καταγράφονται για το ελαιόλαδο,  το κρασί και τα καπνά. Επιπλέον, σημαντικές εξαγωγές παρατηρούνται σε εκκοκκισμένο βαμβάκι και βαμβακόσπορο καθώς και σιτάρι και καλαμπόκι (χωρίς επεξεργασία).

Η κύρια αγορά των σημαντικότερων προϊόντων που παράγονται στην Περιφέρεια ΑΜΘ είναι η εγχώρια, δεδομένου ότι μικρό μέρος αυτών εξάγεται. Εξαίρεση αποτελούν συγκεκριμένα είδη οπωροκηπευτικών, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τα σπαράγγια, τα οποία σχεδόν στο σύνολό τους εξάγονται. Η κτηνοτροφική παραγωγή προορίζεται κυρίως για εγχώρια κατανάλωση, δεδομένου ότι η Ελλάδα είναι ιδιαίτερα ελλειμματική στην παραγωγή προϊόντων ζωικής προέλευσης, όμως δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται και ο ανταγωνισμός με τα εισαγόμενα αντίστοιχα προϊόντα σε επίπεδο τιμών.

Ο πρωτογενής τομέας  στην υπό εξέταση Περιφέρεια χαρακτηρίζεται από χαμηλή ανταγωνιστικότητα, όχι μόνο σε σύγκριση με άλλες χώρες, αλλά και σε εθνικό επίπεδο. Σύμφωνα με στοιχεία του Ι.ΓΕ.Κ.Ε, το Ακαθάριστο Γεωργικό Προϊόν ανά απασχολούμενο στην Περιφέρεια ΑΜ-Θ ανέρχεται στο 69% του εθνικού μέσου όρου, ενώ αντίστοιχα χαμηλοί είναι και οι λοιποί δείκτες: η παραγωγικότητα του εδάφους ανέρχεται στο 76%, και η παραγωγικότητα της εργασίας στο 77%. Σε διεθνές επίπεδο, η αυξημένη παραγωγικότητα ή/και φθηνότερο κόστος, σε άλλες χώρες οδηγεί την Περιφέρεια σε ανταγωνιστικό μειονέκτημα με εξαίρεση κάποια παραδείγματα επιτυχημένης διείσδυσης σε ξένες αγορές από επιχειρήσεις ή ομάδες παραγωγών που λειτούργησαν με γνώμονα την τόλμη, την καινοτομία και τη διαφοροποίηση (ενδεικτικά αναφέρονται τα παραδείγματα των παραγωγών σπαραγγιού, των σταφυλιών, της πατάτας, καθώς και ορισμένων μεταποιημένων προϊόντων). 

Ένα άλλο χαρακτηριστικό του πρωτογενή τομέα στην ΠΑΜΘ είναι η σημαντική τάση συρρίκνωσης που παρατηρείται την τελευταία δεκαετία. Συγκεκριμένα, η Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) του πρωτογενή τομέα στην Περιφέρεια, από 675 εκατ. το 2001, υποχώρησε στα 478 εκατ. € το 2016 (βλέπε αναλυτικά στοιχεία από Ελληνική Στατιστική Αρχή : https://www.statistics.gr/el/statistics/-/publication/SEL45/-).

Με δεδομένη την υφιστάμενη κατάσταση και τα προβλήματα που εντοπίστηκαν στον πρωτογενή τομέα, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, προτείνονται μία σειρά από δράσεις και στόχους όπως παρατίθενται στο κείμενο που ακολουθεί :

Στόχος 1: Η αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην ΠΑΜΘ που μπορεί να επέλθει μέσω:

1.1 της βελτίωσης των μεθόδων και των τεχνικών παραγωγής/καλλιέργειας στις σημαντικότερες από τις υφιστάμενες καλλιέργειες, αποσκοπώντας στην ορθολογική διαχείριση των εισροών (λιπάσματα, φυτοφάρμακα, νερό άρδευσης), στη βελτίωση του επιπέδου φυτοπροστασίας αξιοποιώντας κατάλληλες ποικιλίες ή τεχνικές καλλιέργειας, στην ποιοτική βελτίωση των παραγομένων προϊόντων και στην αξιοποίηση συστημάτων/μοντέλων ευφυούς γεωργίας.

1.2 της ορθολογικής αναδιάρθρωσης των καλλιεργειών στη βάση ενός επιστημονικά καταρτισμένου σχεδίου, το οποίο θα λαμβάνει υπόψη τις κλιματικές κι εδαφολογικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, τη μέγιστη αξιοποίηση του υφιστάμενου γεωργικού εξοπλισμού και της υπάρχουσας τεχνογνωσίας εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα την έγκαιρη και έγκυρη διάχυση εξειδικευμένων κατευθύνσεων και συμβουλών στους αγρότες από εξειδικευμένους επιστήμονες δια μέσου των αρμοδίων γεωργικών υπηρεσιών (Διευθύνσεων Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής) των ΠΕ της Περιφέρειας.

Στόχος 2: Η βελτίωση της διείσδυσης των προϊόντων γεωργικής προέλευσης στις αγορές μέσω ανάπτυξης και αξιοποίησης καινοτόμων εργαλείων προώθησης και εμπορίας.

Στόχος 3: Η διάχυση της επιστημονικής γνώσης στους αγρότες-καλλιεργητές μέσω σειράς ενεργειών πληροφόρησης (ιστοσελίδες, κοινωνικά δίκτυα, φυλλάδια, ημερίδες κ.ά.)

. 

Τα αποτελέσματα του έργου αναμένεται να είναι σημαντικά καθώς θα δημιουργηθούν κοστολογημένες κατευθυντήριες οδηγίες σε όλες τις ΠΕ που θα απευθύνονται στους αγρότες-καλλιεργητές και θα παρέχουν τις δυνατές επιλογές προκειμένου να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα και την παραγωγικότητα των εκμεταλλεύσεών τους, να προβούν σε αναδιαρθρώσεις καλλιεργειών και να αποκτήσουν τα κατάλληλα εργαλεία προώθησης των προϊόντων τους στις αγορές.